Trước khi trả lời câu hỏi “Mật ong nguyên chất có dùng được cho người tiểu đường không?”, thì chúng ta cần hiểu mật ong nguyên chất là gì và khác gì so với đường ăn thông thường. Mật ong thiên nhiên chủ yếu gồm các đường đơn (khoảng 30% glucose và 40% fructose), ngoài ra còn chứa một ít nước, phấn hoa và các vitamin, khoáng chất như kali, magiê, canxi cùng các chất chống oxy hóa tự nhiên.
Chính vì vậy, mật ong ngọt hơn đường trắng (nhờ hàm lượng fructose cao) nhưng đồng thời cung cấp thêm một số dinh dưỡng có lợi.
Đáng chú ý là chỉ số đường huyết (GI) của mật ong nguyên chất nằm ở mức trung bình (khoảng 58–60), thấp hơn chút so với đường cát tinh luyện (~65). Điều này có nghĩa là khi ăn cùng một lượng mật ong và đường, đường máu tăng lên chậm hơn và ít hơn khi dùng mật ong.
Đồng thời, mật ong chứa nhiều vitamin nhóm B, vitamin C và các hợp chất chống oxy hóa (flavonoid, polyphenol) giúp bảo vệ tế bào và tăng cường miễn dịch – trong khi đường trắng hầu như chỉ cung cấp năng lượng rỗng, ít giá trị dinh dưỡng.
Mật ong và đường huyết của người tiểu đường
Về mặt bản chất, mật ong cũng là một loại đường nên có thể làm tăng đường huyết. Nhiều người lo lắng rằng người bệnh tiểu đường không thể dùng mật ong vì sợ đường máu tăng đột ngột. Tuy nhiên, khoa học cho thấy tác động của mật ong đến đường huyết có phần khác biệt so với đường tinh luyện.
Các nghiên cứu thực nghiệm chỉ ra rằng khi người bệnh tiểu đường ăn mật ong, mức đường huyết tăng lên sau ~30 phút nhưng rồi dần giảm trở lại bình thường sau khoảng 2 giờ – tức là không tăng mạnh và duy trì cao lâu như khi dùng đường cát.
Một nghiên cứu trên bệnh nhân tiểu đường cũng ghi nhận rằng mật ong gây tăng đường huyết ít hơn đáng kể so với dextrose (glucose tinh khiết). Cụ thể, mức đường huyết của bệnh nhân dùng mật ong tăng thấp hơn so với khi dùng dextrose, trong khi mật ong lại kích thích tiết insulin mạnh hơn so với đường sucrose tinh luyện.
Nhờ vậy, chỉ sau khoảng 60 phút dùng mật ong, lượng đường trong máu có thể giảm nhanh hơn nhờ tác dụng tăng sinh insulin của mật ong. Kết quả là, đường huyết tăng không quá cao và không kéo dài. Đây là lý do một số chuyên gia cho rằng “đường tự nhiên từ mật ong ảnh hưởng đến đường huyết ít hơn đường tinh luyện”.
Dù vậy, cần nhớ rằng mỗi bệnh nhân tiểu đường cần kiểm soát nghiêm ngặt lượng carbohydrat nạp vào. Mật ong nguyên chất vẫn chứa khoảng 80% đường – vì vậy nếu dùng quá nhiều cũng sẽ khiến đường máu tăng vọt. Mayo Clinic kết luận: “Không có lợi thế nào khi dùng mật ong thay đường trong chế độ ăn của người tiểu đường. Dù bạn thích vị mật ong, cũng chỉ nên dùng nó ở mức rất nhỏ và tính nó như đường bình thường trong kế hoạch ăn kiêng”.
Tóm lại, mật ong có thể gây tăng đường huyết nhưng mức tăng sẽ từ từ và chậm hơn một chút so với đường trắng – tất cả đều đòi hỏi chúng ta kiểm soát chặt chẽ liều lượng.
Mật ong và đường huyết của người tiểu đường
So sánh mật ong và đường ăn
Những điểm khác biệt chính giữa mật ong nguyên chất và đường tinh luyện giúp lý giải vì sao mật ong được xem là lựa chọn tốt hơn chút cho người tiểu đường khi dùng hạn chế:
- Thành phần dinh dưỡng: Mật ong chứa hỗn hợp đường tự nhiên (~30% glucose, ~40% fructose) cộng với vitamin nhóm B, vitamin C, khoáng chất (kali, magiê, canxi…) và các chất chống oxy hoá. Đường trắng (sucrose) gần như chỉ có 50% glucose + 50% fructose, rất ít hoặc không có vitamin-khoáng chất bổ sung.
- Chỉ số đường huyết (GI): Mật ong có GI trung bình (~58–60) thấp hơn đường cát (~65). Điều này có nghĩa là đường máu tăng dần hơn và mức tăng tổng thể thấp hơn khi dùng mật ong. Tuy nhiên, vì thành phần có thể thay đổi tùy loại mật ong, bác sĩ vẫn khuyến cáo xem mật ong như đường thông thường khi tính toán khẩu phần.
- Lượng calo: Mật ong có mật độ năng lượng cao hơn đường. 1 thìa cà phê mật ong (~5g) cung cấp khoảng 20 calo; mỗi thìa canh mật ong (~17g) là ~60 calo, trong khi 1 thìa canh đường tinh luyện chỉ ~46 calo. Tuy vậy, mật ong ngọt gấp rưỡi đường nên có thể dùng ít hơn để đạt vị ngọt tương đương.
- Giá trị sức khỏe: Nhờ giàu chất chống oxy hoá và dinh dưỡng, mật ong có một số lợi ích sức khỏe vượt trội hơn đường trắng. Ví dụ, mật ong có tác dụng kháng viêm, bảo vệ gan – tim mạch, giúp lành vết thương… và có thể cải thiện độ nhạy insulin ở người bệnh tiểu đường. Ngược lại, đường cát chỉ cung cấp năng lượng, tiêu thụ nhiều có thể gây tăng cân và tăng mỡ máu.
ĐIểm khác biệt chính giữa mật ong nguyên chất và đường tinh luyện
Lợi ích của mật ong với người tiểu đường
Mặc dù mật ong chứa đường, nhiều nghiên cứu cho thấy nó vẫn mang lại vài lợi ích cho người bệnh nếu sử dụng đúng cách:
Giảm đường huyết tương đối: Các thử nghiệm đã cho thấy mật ong làm tăng đường huyết ở người tiểu đường nhẹ hơn so với đường tinh luyện. Chẳng hạn, một nghiên cứu ghi nhận 75g mật ong gây tăng đường máu thấp hơn rất nhiều so với 75g đường cát, dù cùng hấp thụ trong 2 giờ đầu. Điều này giúp giữ đường huyết ổn định hơn.
Kích thích tiết insulin: Thành phần fructose trong mật ong có khả năng kích thích tuyến tụy sản xuất insulin để chuyển hoá glucose vào tế bào. Nhờ vậy, mật ong còn giúp tăng insulin và cải thiện độ nhạy insulin so với đường cát, góp phần kiểm soát tốt hơn lượng đường trong máu.
Chống oxy hoá và phòng biến chứng: Mật ong chứa nhiều chất chống oxy hoá (flavonoid, polyphenol) và vitamin C. Những chất này giúp giảm viêm, bảo vệ mạch máu và các cơ quan quan trọng – từ đó làm chậm quá trình biến chứng do tiểu đường. Một số nghiên cứu trên người bệnh cho thấy mật ong hỗ trợ cải thiện cholesterol, hạ mỡ máu và giảm viêm niêm mạc ở bệnh nhân tiểu đường.
Điều trị hạ đường huyết khẩn cấp: Trong các trường hợp hạ đường huyết nghiêm trọng (ví dụ do dùng thuốc hạ đường quá liều), mật ong nguyên chất có thể dùng như “liều thuốc” tăng đường huyết nhanh chóng. ADA khuyến cáo khi đường huyết < 70 mg/dL, người bệnh nên ăn khoảng 15g đường nhanh như 1 thìa canh đường hoặc mật ong để nhanh hồi phục.
Như Vinmec cũng lưu ý, mật ong giúp đường máu tăng nhanh chóng trong tình huống nguy hiểm do hạ đường huyết, cứu sống bệnh nhân kịp thời.
Tóm lại, nếu được dùng ở mức rất hạn chế, mật ong nguyên chất đem lại chút lợi ích nhờ dinh dưỡng và khả năng kích thích insulin, đồng thời không làm đường huyết tăng vọt như đường tinh luyện.
Lợi ích của mật ong với người tiểu đường
Lưu ý khi sử dụng mật ong cho người tiểu đường
Dù có lợi ích, người tiểu đường muốn dùng mật ong cần thận trọng và tuân thủ liều lượng. Dưới đây là vài lưu ý quan trọng:
- Chỉ dùng rất ít, tính vào khẩu phần đường: Mật ong ngọt đậm nên thường chỉ cần 1–2 thìa cà phê để tăng vị ngọt. Hãy dùng từng ít một (thêm vào trà, sữa chua…) và tính lượng carb tương ứng vào tổng khẩu phần. Luôn tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để biết liều lượng mật ong phù hợp với mục tiêu kiểm soát đường huyết của bạn.
- Sử dụng mức độ vừa phải: Dù mật ong có “tốt hơn” đường về mặt dinh dưỡng, nó vẫn cung cấp calo và đường. Theo Vinmec, người bệnh tiểu đường có thể dùng mật ong nhưng lượng phải thấp hơn người bình thường. Điển hình, bệnh nhân có cân nặng bình thường chỉ nên uống tối đa ~5ml mật ong pha loãng mỗi ngày. Tuyệt đối tránh lạm dụng, vì tiêu thụ quá nhiều có thể làm đường huyết tăng đột ngột.
- Chọn mật ong thật, nguyên chất: Thị trường nhiều mật ong giả, pha đường hoặc chế phẩm rẻ tiền. Những sản phẩm này thường chứa đường tinh luyện và chất bảo quản, sẽ gây tăng đường huyết mạnh. Luôn mua mật ong từ thương hiệu uy tín, tốt nhất là mật ong hữu cơ hoặc mật ong thô chưa qua xử lý.
- Người thừa cân, béo phì hạn chế hoặc tránh hẳn: Nếu bạn đang thừa cân hoặc đang khó kiểm soát đường huyết, tốt nhất nên kiêng hoàn toàn mật ong. Nhiều chuyên gia cho rằng người béo phì/béo phì (BMI cao) cần cắt giảm mọi nguồn đường, kể cả mật ong. Những trường hợp này nếu muốn dùng thì chỉ nên thỉnh thoảng dùng một lượng cực nhỏ và phải theo dõi chặt đường huyết.
- Theo dõi đường huyết đều đặn: Dù dùng ít hay nhiều, mỗi lần uống mật ong bạn đều nên đo đường huyết để thấy phản ứng cơ thể. Nếu thấy đường huyết tăng quá cao hoặc không ổn định, nên ngưng dùng ngay và hỏi ý kiến bác sĩ. Luôn tuân thủ lịch khám định kỳ và làm xét nghiệm theo hướng dẫn.
>>> Click để tìm hiểu thêm về:
Lưu ý khi sử dụng mật ong cho người tiểu đường
Tóm lại câu trả lời cho thắc mắc “Mật ong nguyên chất có dùng được cho người tiểu đường không?”. Là có, tuy nhiên mật ong nguyên chất không phải “thuốc đặc trị” cho bệnh tiểu đường, nhưng nếu sử dụng đúng cách và vừa phải, người bệnh vẫn có thể hưởng một số lợi ích của nó. Điểm mấu chốt là nếu dùng mật ong thì phải tính vào tổng carbohydrat trong chế độ ăn và không được vượt quá giới hạn an toàn.
Như Mayo Clinic nhấn mạnh: mật ong không có lợi thế vượt trội so với đường tinh luyện về đường huyết, nên về cơ bản vẫn phải dùng rất tiết chế.
Nói vui là mật ong có thể là “đường ngọt lành” hơn một chút, nhưng cuối cùng đó vẫn là đường. Vậy nên các bạn bệnh tiểu đường nhớ: ăn vừa miệng, kiểm soát liều lượng và đặc biệt luôn theo dõi đường huyết mỗi khi sử dụng!
